As nosas bragas sobreviviranos no deserto de Atacama
Esta carta tentou parecerse máis a unha newsletter típica como ten que ser: concisa, clara e directa, como un copy. Ao final non o conseguín, porque cando escribo penso ao mesmo tempo, e non paro… Non trae recomendacións porque non tiven tempo e ademais na anterior carta había moitas para todo este mes das Letras. Falo, intentando non caer no derrotismo, dun asunto preocupante que nos concerne a todos e penso que, por pouco que podamos facer, é mellor ca nada.
Escoitando un episodio do podcast Café Derby con Nicolás Carreira, Carme Domínguez, Adrián Lede e o convidado da ocasión: o Premio Nacional de Poesía Ismael Ramos onde falaban de sentimentos e emocións -recoméndocho encarecidamente, é moi interesante e sobre todo gracioso- pareceume que unha das intervencións deu no cravo, xa non recordo quen o dixo pero o caso é que todos estaban dacordo. Houbo moitos antes e despois da pandemia, en moitos sensos, pero sobre todo non pode pasar inadvertida unha pequenez: que xa non nos sintamos cortados para falar das cousas negativas. Acabouse o movemento Mr. Wonderful, esas frases odiosas que convidaban a unha positividade tóxica e parecían facer gaslighting das emocións negativas que ao fin e ao cabo, son humanas:
A conversa tamén derivou en asuntos máis serios, como a banalización absoluta da saúde mental, unha frase que pode parecer casposa pero ten certo sentido: “Algúns van ao psicólogo como ao ximnasio”, e os locutores explicaban moi ben a que se refería esta frase, á infantilización á que nos empuxa o feito de acudir a un profesional como resortes, sen atrevernos a procesar os acontecementos da nosa vida por nós mesmos antes.
Paréceme un debate moi interesante que está aí e que se atreveron a abrir dende Café Derby: poder falar de terapia con normalidade, de problemas de saúde mental que cómpre tratar, de que quen sinta a necesidade e poda permitirse un psicólogo ou psiquiatra está ben, pero non todo o mundo pode, nin a terapia penso que sexa sinónimo de cura, cousa que hai quen parece crer.
Aquí o episodio completo de Café Derby:
https://vinte.praza.gal/multimedia/cafe-derby-21-os-sentimentos-con-ismael-ramos
Así que, co permiso de Ismael Ramos, eu tamén vou traer a colación un tema deprimente.
As nosas bragas sobreviviranos no deserto de Atacama
Dun modo chuchurrío, sen moita idea nin teoría e a risco de parecer idealista, penso que todos podemos preocuparnos polas cousas que afectan ao conxunto da sociedade e chegar a cambialas.
O título desta carta pode parecer unha poesía de Lupe Gómez recitada no Modus Vivendi nos noventa, pero non é tal. Ocorréuseme despois de escoitar unha tertulia en Ondacero sobre fast fashion. Como fan nos seus respectivos programas Julia Otero ou Ángels Barceló, eu creo que debemos aspirar a esa capacidade para falar sobre tantas cousas distintas, con maior ou menor coñecemento, pero polo menos interesarnos sobre elas.
Non quero ser demasiado categórica, pero diría que estou bastante en contra da híper especialización. Valoro moito a aquelas persoas que teñen interese por aprender sobre todo e non teñen unha única fixación —que non implica ter que abandonar o que máis gusta a cadaquén—, é un esforzo encomiable. Acabamos de celebrar o Día da Liberdade de Prensa a comezos de maio e convén lembrar a importancia de que os xornalistas exerzamos de investigadores, de curiosos, e que manteñamos sempre esa función de gatekeepers.
Como todos e todas, eu teño as miñas fixacións, e as miñas cartas en lugar de música ou outras manifestacións culturais levan máis carga literaria ou tecnolóxica. Pero por moi importante que eu considere falar de Castelao, ChatGPT ou Sally Rooney, creo que podo facer o esforzo de comentar e poñer sobre a mesa outros asuntos de actualidade: non ignoro as alertas por seca na Península nin a pugna sobre os regadíos de Doñana.
“In the context of food and consumption, too-muchness translates into not-enoughness: your appetites are too big for the planet, and therefore, you probably shouldn’t be here”
Melissa Broder, So Sad Today
Melissa Broder estreouse como ensaísta en So Sad Today, libro que adquirín hai bastantes anos despois dun tempo seguindo a conta de Twitter co mesmo nome. Agora fartei bastante do pesimismo de Broder, recórdame á facilidade coa que nos autocompadecemos polas redes sociais e certas tendencias que hai a reducir os nosos chíos a comentarios negativos. Nada novo, pois quen estudamos algo de teoría da comunicación sabemos que sempre calan máis ou tendemos a favorecer as informacións negativas: basta con mirar cada ano que fotografía é a gañadora cada ano do Worldpress Photo (a do 2023 non escapa á norma e é durísima, convídote a buscala). Tamén hai moitos que din iso de que a tristeza impulsa certa creatividade…
Pero ese é outro tema. O caso é que Broder reparou en que esa aceleración da publicidade, das empresas e da industria dende o pasado século que cambiou tantas vidas para ben, chegou dalgún xeito a un punto de inflexión. É moi simbólica a escena de Mad Men onde Cooper sentencia, referíndose a unha secretaria que morreu de morte súbita na oficina de Madison Avenue: “She was born in 1898 in a barn. She died on the 37th floor of a skyscraper. She was an astronaut”.
Refírome a esta escena non como unha das miñas digresións sen sentido, senón porque (spoiler) Cooper pecha o ciclo máis adiante e falece na oficina vendo a retransmisión da chegada do home á lúa. Nese mesmo episodio, aparécese como unha pantasma cantando "the moon belongs to everyone, the best things in life are free".
Non é que Broder sexa precisamente unha teórica como Mark Fisher, pero os dous son un pouco punkies e ela leva razón nalgo: o consumismo está a afectar non só ao planeta de maneira xeneralizada, senón á nosa felicidade e de xeito ben patente. Ela céntrase na cuestión psicolóxica máis inmediata. Co termo consumo estou convencida de que non só se refire a obxectos materiais (ela tiña particular interese en falar da comida). Tamén ás relacións humanas e en xeral aos modos de vida.
Do debate que escoitei en Ondacero chamoume a atención unha puntualización de Javier Gallego (locutor do podcast Carne Cruda, por certo) sobre o feito de que a cor Pantone de cada ano —nesta ocasión é o magenta— acaba por tinguir os ríos máis contaminados da India, como son o Ganxes ou o Chennai Cooum.
A industria da moda é a segunda máis contaminante despois da petrolífera. Hai formas e formas de facer moda, supoño, pero parece que nos enchemos a boca ao falar de sostibilidade e logo non caemos nas implicacións directas que as nosas propias escollas teñen para o ecoloxismo ou para as condicións de vida doutras persoas. Hai que sospeitar dos prezos e pensar en que significa que se merco doce quilos de prendas e accesorios me sae gratis o transporte do pedido de tendas, algunhas tan terribles como Shein.
De nós quedará unha ineludible marca de vida pasada: esa braga que mercamos de poliéster en lugar de algodón, amoreada no deserto
De media, no noso país, as prendas de roupa que adquirimos poñémolas sete veces antes de nos desfacer delas ou acumulalas no armario. As opcións son variadas: doalas, revendelas ou cedelas a outra persoa como quizais se facía hai anos máis do que agora. Pero esta última é a alternativa que menos se trae: cando me rompe un calcetín, eu non penso en remendalo senón en mercar outro par. E o problema está nese remuíño consumista, supoño, no que estamos inmersos. Así que ademais de precisarmos políticas e acordos internacionais para regular de onde veñen os produtos, que materiais poden levar e que condicións rexen a vida dos implicados no proceso, tamén temos que facer nós un esforzo e desconstruír certas ideas.
Moda e pobreza
A roupa que xa non usamos e doamos coa nosa mellor intención vai dar moitas veces a países de África e do sur de América, que dende hai arredor de dúas décadas continúan a importar esas prendas, pero as tempadas e a moda e tamén o noso consumo levan tal ritmo que resulta inasumible.
Chile é o país que maior cantidade de roupa de segunda man importa de Sudamérica. Das arredor de 60.000 toneladas de roupa que chegan cada ano, a metade vai parar a vertedoiros ilegais. O máis grande está no deserto de Atacama.
O problema non se reduce a mercar máis ou menos prendas, dun ou outro material. Pero os microplásticos están aí, como che dicía, ata na túa roupa interior, e por iso acabaremos morrendo e de nós quedará unha ineludible marca de vida pasada: esa braga que mercamos de poliéster en lugar de algodón, amoreada no deserto.
Logo, temos as clases medias e baixas a culpa de querer mercar roupa, viaxar, ter opcións de ocio e goce no mundo? Claro que non, o problema maior penso que é quen se lucra finalmente desta cadea. Son esas persoas quen teñen o poder de mudar o paradigma. Pero é innegable que formamos parte da engrenaxe, e que creamos unha costume consumista con consecuencias nefastas para o planeta.
Recomendacións? Podedes facermas vós sobre este tema, por variar. Considérome unha inculta, e nunca lin sobre os aspectos xeopolíticos do cambio climático, por exemplo. Tampouco son coñecedora de marcas de moda sostible galegas, nin sei de trucos para reducir o consumo nin nada polo estilo. Son benvidas as túas aportacións, se desexas facermas a min ou deixalas nos comentarios para todos.
Pero por se acaso…
Una verdad incómoda é un documental de David Guggenheim que tes en aberto en internet e pode ser unha boa suxestión:
Claro que é de hai xa anos e quizais esta narrativa -se ben segue a ser totalmente certa- queda xa superada por novas teorías e máis datos calafriantes.
A SGHN (Sociedade Galega de Historia Natural), con sede en Ferrol, actualiza bastante as súas redes e a súa páxina, e o presidente Xan Silvar é desa xente sempre disposta a compartir o que sabe, que non é igual ca dar leccións.
Como xa che digo que me preocupa o tema da turistificación de Galicia e as súas consecuencias na nosa ecoloxía, tiven ocasión de falar con el nunha entrevista, onde explicaba por exemplo como protexar as praias e a nosa contorna en verán, a época na que Ferrolterra e Galicia en xeral non deixa de recibir turismo e moitas persoas, por descoñecemento, non respetan as dunas, ou non teñen en conta que levar cans a certas praias onde aniñan especies en perigo como a píllara pode supoñer dezmar a súa poboación. Aquí a entrevista que lle fixen a Xan Silvar: https://www.lavozdegalicia.es/noticia/ferrol/2021/08/15/span-langgl-medida-populariza-nosa-costa-hai-permisividadespanspan-langglturismo-spanspan-langglas-caravanas-span/0003_202108F15C12991.htm
En fin, que é posible facer cousas dende aquí sen que inspiremos grandes movementos como Fridays for Future nin pasarnos a discursos súper reaccionarios. Coñecer as nosas limitacións é importante, pero tamén crer no noso potencial para mudar. Por exemplo, reducindo o consumo de produtos que non necesitamos, mercando en tendas físicas se podemos en lugar de pedir que nos traian algo a casa ou separando o lixo é unha boa maneira de comezar.
Despídome desexando que teñas un bo mes de maio. Eu ando moi liada, pero lémonos seguro.