Cara unha internet dos coidados
Nun momento de inflexión para a rede, con debates sobre ChatGPT, o xornalismo dixital e máis, reivindico Internet para crear lazos. Amais, falamos de Fernández del Riego, homenaxeado o Día das Letras.
Feliz case fin de semana e espero que te atopes ben. Hoxe emprego como pretexto un artigo que lin recentemente e que me interesa compartir porque é un debate interesante. Como sempre, eu falo da miña experiencia persoal sempre e non ten por que corresponderse con outras realidades.
Para irte introducindo, o caso é que buscando vídeos de ioga fáciles durante a pandemia empecei a observar como cada vez máis usuarios subían contidos desta práctica ás redes, pero non para aprendernos ao resto, senón para que soubésemos que, efectivamente, facían ioga — como facemos todos con todo o que compartimos, realmente—. Meses despois, eu estaba mercando un conxunto de deporte expresamente para verme ben se me facía algunha foto probando ioga con miña amiga M. na terraza de Barcelona. Ela practicaba deporte de verdade e con gusto, pero no meu caso, ao pouco, deses minutos diarios que podía ter aproveitado para aprender a actividade, só me interesaba inmortalizar a estampa e facer ver que me coidaba. Dinme conta de que tiven condutas así durante toda a miña época universitaria. Canto máis contido compartía, máis infeliz me sentía, como se subir fotos fora algunha clase de compulsión: estou aquí, estou facendo cousas, e todos podedes velo.
Iso que nos din do amor propio será unha falacia? Esta pregunta, máis ou menos, é a que nos convida a facernos Maytal Eyal, unha psicóloga e escritora que entre outras cousas ten un interesante podcast que podes escoitar en Spotify onde aborda temas de saúde mental e benestar dende unha perspectiva distinta ao habitual, Heal With It. Para respondela, podémonos valer de Roland Barthes, presente sempre nas estanterías de toda persoa graduada en xornalismo ou comunicación. Fragmentos dun discurso amoroso, publicado hai máis de corenta anos, continúa a ser líder de vendas porque de cando en vez se menciona nalgún debate ou algún produto cultural reabre esa fenda que deixou medio pechada Barthes.
Hai un capítulo de How I met your mother no cal Ted repite a palabra bowl en alto ata sentir que non ten significado. Dende a semiótica, Roland Barthes ven a dicir algo semellante: hai unha fenda entre a linguaxe e o real: ás palabras máis complexas pódeselles atribuir ou arrincar o significado. Amamos porque sabemos da existencia do amor, da existencia do outro. Existe, porque coñecemos unha linguaxe, unha identificación posible. Imaxinamos ao outro, cando estamos namorados, mediante imaxes distorsionadas, fragmentadas. A min pásame o mesmo cando leo, que nunca imaxino as cousas dunha maneira explícita, senón que as cousas teñen unha apariencia borrosa as figuras se desdebuxan.
Logo, que procede da nosa imaxinación e que nos ven xa dado? O meu profesor A., con quen quedei hai unhas semanas para tomar un café, explicábame que algo así fixeron os surrealistas, así como o seu benquerido escritor Joan Manuel Gisbert: crear imaxes, superpoñéndoas á realidade. Cando falamos, cando reproducimos verbas, ao tempo estamos a imaxinar o contido das mesmas, con maior ou menor pregnancia. E se o facemos é sempre á procura do outro.
Nun artigo recente para a revista Time, baixo o título demoledor de Self-Love Is Making Us Lonely, Eyal expresaba a súa preocupación por algúns aspectos da cultura do benestar que considera perniciosos, comezando polo concepto erróneo do amor propio: https://time.com/6271915/self-love-loneliness/?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=editorial&utm_term=ideas_psychology&linkId=210392245
Case todos oímos falar d’ A arte de amar, de Erich Fromm, ou polo menos limos algúns fragmentos que dan pé a discusión e debate. Apenas lin algúns capítulos porque eu nunca leo a psicoanalistas nin a filósofos: resúltanme tediosos. Mais o prisma de Fromm pareceume interesante. Basicamente, aborda o acto de amar como unha arte e unha aprendizaxe. Efectivamente, hai que aprender sobre o amor, por natural que pareza. Eu continúo sen entender ben que é o amor propio, se existe sequera, mais podo intiuír algunhas cousas: aprender a estar a gusto cunha mesma e gozar igualmente da compañía dos outros permite vivir con independencia e non utilizar aos outros con egoísmo.
Mais quen nos aprende sobre amor propio? Non é perigoso facelo nas redes sociais, relacionándoo necesariamente co consumo e o benestar inmediato? Slogans que convidan a alegrar o final dun día duro de traballo con máscaras hidratantes e pizza a domicilio. Poden ser recursos para procurar un pouco de pracer rutineiro, pero non nos enganemos: quererse, penso, tamén é esixirse, conterse e escoitarse a unha mesma sen procurar o estímulo constante. Tampouco coidarse para obter a validación.
Volvendo máis unha vez ao artigo de Time, aínda que é marabilloso conseguir que nos preocupemos polo noso benestar e sexamos conscientes das nosas necesidades e límites, a principal pega que pon Mayan á obsesión polo autocoidado é a banalización do termo, que sempre será aproveitado para a súa explotación económica.
Eu mesma entendo, como usuaria das redes, a que se refire cando fala dunha explosión de influencers dedicándose a “quererse a si mesmas” cando realmente coidan da súa apariencia para amosar ás seguidoras — a maioría rapazas moi novas e moi influenciables, pois un estudo da consultora Personality Media ditaminou que o 94% das adolescentes en España segue a influencers de moda e beleza — os resultados de retoques estéticos cada vez máis frecuentes, tratamentos de beleza e cantidades inxentes de roupa.
The self-love many of us have grown accustomed to today veers from its authentic origin. Chewed up and spit out by toxic consumerism, it has been drained of its relational potential. Instead, it is often used by corporations and influencers alike to sell products and keep people hyper fixated on themselves. It is a force of isolation, rather than attachment
M. E.
Non estou en contra dun traballo polo que sempre cobraron os famosos e agora se volveu dalgunha maneira máis cercano ás persoas de a pé. Nin a que gocemos de certos praceres que provocan as cousas materiais, que a todos nos gustan. Ao final, cadaquén pode consumir os contidos que lle interesen e o mesmo que a revista Vogue elabora publirreportaxes sobre produtos de beleza desta tempada, o que muda agora é a canle pola que recibimos esa información.
Mais algo é evidente: cando ese suposto coidarse e quererse non resulta liberador, senón que nos acaba por condenar a rutinas que nos quitan tempo e nos separan dos outros, daquela non estamos máis ca sucumbindo aos poderes de sempre. Amais, nas redes sociais amósase todo isto baixo o pretexto da total transparencia, para servir de exemplo e de inspiración, algo que non sempre casa co feito de que haxa movemento económico de por medio.
Autoexaminarse tanto pode levar a compararse en exceso, a caer na dismorfia, no famoso FOMO e, como explica Eyal, mesmo a sentirnos illados do mundo. Ao final estamos observando o resto por unha ventá e iso non nos convirte en máis ca voyeurs, nada parecido a partícipes. Non pode ser casual que cada vez máis persoas do meu círculo precisemos descansos das redes porque nos xeran sensacións negativas e nos provocan un certo estado anímico: non estamos comendo o bastante ben, nin pasándoo o bastante ben, nin exercitándonos abondo?
Unha nova era de internet
Barthes é considerado por moitos o primeiro narrador moderno porque soubo captar unha serie de comportamentos que a sociedade estaba a redefinir. E se redefinimos algúns usos da rede para xerar lazos? Creo que deberiamos aproveitar o escenario dixital para fomentar iniciativas plurais, a creación de comunidade, a intelixencia colectiva, a creación de contidos audiovisuais… E así como xeramos relatos, cómpre buscar o contrarelato. Uha maneira de facelo alonxados de intereses de terceiros é procurando a participación do usuario, fóra de convertelo en audiencia.
Cando estudamos medios de referencia a nivel mundial pola súa innovación, case sempre acabamos falando das grandes cabeceiras anglosaxonas. Mais Jorge Vázquez Herrero, investigador do grupo Novos Medios da USC que foi profesor meu no primeiro máster, insistíanos moito en tomar nota dos medios dixitais da América Latina. Todos comparten unha característica: a visión da internet como un medio máis ca participativo, comunitario e próximo ao terceiro sector de carácter asociativo. O máis achegado que podemos atopar en países coma o noso ás iniciativas latinoamericanas sería a Wikipedia, onde todo usuario pode contriubir ao coñecemento colectivo e editar as páxinas. Por suposto, esta concepción da rede non é perfecta: os medios son inestables e a miúdo insolventes.
Cando naceron as redes sociais dise que entramos na era da internet 2.0. E a min gústanme as redes sociais, gústame a premisa de crear comunidade coa que todas naceron, de compartir gustos e ocio, coñecementos e curiosidades. De feito, andar no ordenador sempre foi a miña aficción. Encántame navegar e descubrir cousas novas, podo dicir que a min internet me cambiou a vida e me aprendeu moitísimas cousas, algunhas quizais innecesarias. Deume ferramentas impagables para expresarme e conectar cos demais: internet facíame sentir acompañada e permitíame facer cantidade de cousas creativas.
Pero non podo evitar comparar o que vivo eu mesma e presencio agora en redes de tipo persoal como Instagram ou TikTok, que cada vez limitan máis as intereaccións ata levalas ao segundo nivel (en xornalismo dixital fálase de interacción de primeiro nivel cando o usuario pode comentar e responder libremente; de segundo nivel cando pode reaccionar cun Gústame ou partillar un contido) e todo baseado na nosa persoa, o que nos leva inevitablemente a observarnos e escrutinarnos. E non quero parecer unha puritana aquí por empregar a propia imaxe: a tendencia a compararnos e autoexaminarnos de maneira agresiva tamén a causan redes como Twitter e LinkedIn.
Lembro o que facía en internet cando tiña uns oito anos. Daquela era usuaria de Blogger e tiña dous sitios onde reseñaba libros, escribía relatos e era case máis pesada ca agora coa newsletter. Recibía comentarios, eu lía outros blogs tamén, e xerabamos unha auténtica comunidade lectora, como pode ser un clube de lectura presencial, por exemplo. Hai que reclamar unha internet para as persoas que ademais de coidarnos a nós mesmas desexemos facelo cos demais.
Recomendacións de maio
Aos poucos días de rematarmos abril, todos os equipamentos culturais parecen estar a punto para a celebración do Día das Letras. Este ano, como saberás, conmemórase a Francisco Fernández del Riego (Vilanova de Lourenzá,1913- Vigo, 2010), sen dúbida unha figura poliédrica e de sumo interese para a historia da lingua e da literatura galega.
E como cada ano con ocasión das Letras Galegas, Xerais publica unha biografía sobre o autor ou a autora a quen se rinde homenaxe. Se non a atopas na biblioteca, cómpre dicir que estas edicións son asequibles, pois custan arredor de 10 euros. En calquera caso, paréceme unha ocasión magnífica para aprender sobre a nosa literatura. Este ano, o escritor encargado de elaborar un percorrido pola vida e obra de del Riego é o prolífico escritor, profesor, tradutor e crítico literario Ramón Nicolás. Por certo, Nicolás é xa un veterano da blogosfera galega, co seu Wordpress Cardeno da crítica: https://cadernodacritica.wordpress.com/
Francisco Fernández del Riego. Vida e obra dun obreiro do galeguismo (Xerais, 2022) condúcenos con gracilidade polas etapas vitais desta personaxe que configurou un novo discurso galeguista, propuxo o primeiro Día das Letras e levou a nosa lingua ata recunchos insospeitados.
Este home que padeceu a historia por amar a Galiza tivo sempre un gran sentido da realidade das circunstancias que o rodearon. O recordo de sempre, calando, traballando polo país, estudándoo a fondo, sempre leal coas súas ideas e cos seus amigos.
I. Díaz Pardo («Un recordo de hai 68 anos», «Homenaxe a Del Riego», La Voz de Galicia, 8-3-2002)
Sendo sincera, non coñecía a del Riego máis ca dos apuntamentos de Literatura Galega de segundo de bacharelato, onde o seu nome formaba parte dunha longa serie de autores de mediados do XX e do grupo de galeguistas que fundaron a editorial Galaxia. O magnífico traballo divulgativo de Nicolás permite a persoas coma min, que sabiamos pouco ou nada da súa figura, non só fornecernos de máis datos sobre ela, senón suscitarnos o suficiente interese para querer explorar o seu mundo, coñecer o seu papel de ponte coa Galicia exiliada e ler a súa obra.
Cando houbo un programa galego na BBC
Todas as voces que eloxian ao homenaxeado deste ano fano aludindo á súa dedicación e traballo. E en efecto tivo que ser traballador, porque deixa moito feito. Foi xornalista, escritor, historiador, colaborador en medios diversos. Profesor de Dereito Civil na Universidade de Santiago, os acontecementos de 1936 truncaron a súa vida. Viuse destituído do seu cargo e chegou a combater obrigado no bando franquista. De todos os membros do Comité de Defensa da República de Santiago, ao que pertenceu por exemplo Ánxel Casal, trátase do único que non fusilaron.
Mais as ordes son palabras, Casal, palabras. E ti acreditaches nas palabras escritas, faladas, e por iso estás agora neste carro que atravesa a noite de Santiago, e esas badaladas da catedral que estás a oír han ser as últimas que escoites, tamén tocaron as doce do mediodía cando asaltamos o teu prelo, Casal, botamos fóra ós empregados e fixemos unha morea de libros e papeis no medio da rúa do Vilar.
Suso de Toro, Home sen nome
Membro do Partido Galeguista, del Riego participou na creación da Editorial Galaxia, mantivo unha intensa e abundante correspondencia con Luís Seoane e militou no Partido Socialista Galego durante un tempo, tamén. Tres anos despois do seu ingreso na Real Academia Galega, en 1963, celebrouse o primeiro Día das Letras, coincidindo co centenario de Cantares Gallegos, proposta del. Máis adiante chegou a presidir a institución.
Pero o que máis me chamou a atención foron curiosidades sobre a súa figura, como que coordinase dende 1947 a emisión do Galician Programme da BBC, conducido dende Londres polo ourensán Alejandro Raimúndez. Na RAG e máis na Fundación Penzol aínda se conservan algúns guions orixinais daquela emisión que del Riego se encargaba de coordinar dende aquí. Xa o dicía Zapato Veloz: Hay un gallego en la luna (omitindo o que ha venido de Ferrol).
Del Riego empregou por moito tempo o seudónimo de Salvador Lorenzana. Fonte: Arquivo da RAG
Mar Cabra, xornalista de investigación especializada en Big Data que traballou para CNN, BBC, La Sexta e El Mundo, entre outros medios, decidiu deixar ese camiño da comunicación para dedicarse de cheo á súa organización sen ánimo de lucro, The Self-Investigation.
Consiste nunha rede de profesionais da comunicación que espallan os seus coñecementos (moitos, de maneira gratuíta) sobre a importancia dos autocoidados.
En forma de cursos, sesións de terapia e conferencias, poñen ao servizo doutros profesionais da comunicación técnicas de relaxación e concentración que serven non só para a vida en xeral, senón tamén para poder exercer a profesión xornalística sen burn-outs nin a presión das rutinas informativas. Ademais de consultarías para empresas de comunicación, sesións de coaching para profesionais e outros servizos, teñen unha newsletter gratis. Podes saber máis na súa páxina: https://theselfinvestigation.com/es/
ACousa é unha revista dixital de estilo de vida dirixida ás xeracións Z e millenial e en galego. Conscientes de que faltaban espazos para os mozos en galego, Yaiza López, Xulia Lomba, Aida Vilariño e Beatriz Gutiérrez crearon este proxecto fresco e novidoso que leva dende 2021 en pé tras obter a Bolsa Nacho Mirás do Colexio de Xornalistas de Galicia.
Tal e como explican na súa web, “Falamos de moda, sociedade, maquillaxe, política, tecnoloxía, sexualidade e calquera outro tema que preocupe a mocidade galega desde unha perspectiva feminista, interxénero e apolítica”. Tamén están en TikTok e Twitter, pero sobre todo non podes perderte a conta de Instagram, onde actualizan os contidos practicamente cada día. E ademais son unhas tías chulísimas.
Por se acaso non estás informado (eu tardei en descubrilo) a USC ten unha Aula de Teatro que cada ano organiza unha mostra de producións de compañías de toda a Comunidade, a Mostra de Teatro Universitario de Galicia. É un certame totalmente gratuíto e dirixido a todos os públicos. Como curiosidade, comprobei que nos cursos que ofrecen (a listaxe de admitidas é pública) que son maioritariamente mulleres, tanto en interpretación como en dirección.
Dende o 24 de abril e ata o 4 de maio inclusive está a ter lugar na capital santiaguesa a vixésimoterceira edición da mostra teatral, que se desenvolve en catro ubicacións: o Auditorio do Campus Sur, o Teatro Principal, o Auditorio Abanca e a Sala Roberto Vidal Bolaño. Gústame a variedade de salas escollidas, unhas institucionais e outras non, e facilitando a accesibilidade do evento. Polas táboas pasarán compañías dos campus das universidades galegas de Ourense, Lugo, Vigo, Pontevedra e Santiago. Máis información nesta ligazón: https://www.usc.gal/gl/xornal/eventos/23-mostra-teatro-universitario-galicia
tesme tomando notas, notas, notas, notas <3
jo, moitas grazas pola recomendacións <3
Por unha internet dos coidados ou uns coidados sen internet, o que teña que chegar....