Cultura na rede nun mes en feminino

Que é un curador? Por que é importante ter acceso á cultura dixital? Nesta carta suxiro onde saciar a fame de contidos na rede, con especial atención a un mes marcado polo 8M.

Boa tarde e feliz mes de marzo, que comeza con frío mais un sol radiante que parece querernos dicir que todo na vida é posible. Son semanas de inauguracións en Ferrol, con moitas sorpresas, e á vez que reflexionei sobre formas de materializar proxectos culturais tamén fixen unha recompilación de cultura na rede á que é posible acceder en calquera momento e dende calquera lugar. Como quero que ocorra con esta newsletter.

O de curador é un termo de procedencia anglosaxona (curator) empregado para as mostras (xeralmente artísticas) cuxo rol é o de compilar as pezas que conformarán a mostra, seguindo sempre a narrativa proposta por quen a dirixe. En definitiva, o que aquí adoita dicirse comisario de exposicións, só que a persoa á que se refire o termo anglosaxón non depende tanto da institución ou do espazo onde teña lugar, senón que varía ou pode ser escollida expresamente.

Os curadores dixitais son figuras que xurdiron dunha maneira moi orgánica. Ao final, somos todos curadores en Internet, sobre todo se temos redes sociais. Seleccionamos, informámonos, contextualizamos, escollemos as canles e os formatos nos que partillamos… Eu mesma exerzo ese rol con esta newsletter.

Tracey Emin, Every part of me’s bleeding

Camila Mermet é unha escritora arxentina e curadora de poesía, como ela mesma se define, con gran presenza en Twitter (@pidoelsilencio) e un recén estreado podcast que podes escoitar en Spotify, titulado Un libro, una casa. Nel convida a participar aos oíntes por medio das redes e tamén fai divulgación sobre poetas latinoamericanos, con especial atención á súa adorada Alejandra Pizarnink. Tamén leva un obradoiro literario en Buenos Aires e comparte online tarefas de escritura creativa, totalmente de balde. Por se fose pouco, comprométese a recibilos no seu correo e envialos devoltos con revisións e suxestións.

Elisa Fuenzalida, Giorgia Belotti ou Ido Nahari son algúns dos artistas multidisciplinares, xornalistas e cidadáns en xeral que integran o proxecto Arts of the working class. Defínense como unha publicación ou un xornal bimensual sobre arte, sociedade, pobreza e riqueza nado en Berlín e vendido polas rúas en postos, locais autoxestionados e cafés culturais. Os distribuidores quedan co 100% do diñeiro recadado, pois é un proxecto sen ánimo de lucro que funciona grazas ás doazóns dos lectores. Se non tes pensado ir proximamente a Berlín, podes visitar a publicación aquí: https://artsoftheworkingclass.org/

Número de febreiro de Arts of the working class

Por que non é o mesmo caso ca Comunidade Cultura e arte? Esta última, revista dixital cultural portuguesa que recomendo encarecidamente, volveuse unha especie de TRESC, que máis ca revista de ámbito cultural é unha páxina de bonos, cupóns e ofertas para asistir a concertos e outros espectáculos. E está ben que exista, pero as cousas hainas que chamar polo seu nome. Quizais por iso mudaron a un termo pouco claro como é “comunidade de cultura”. É difícil dar rendibilidade unha publicación cultural.

Os amiguismos, as preferencias do xornalista que redacta unha crítica ou recomenda unha peza de teatro e demais acaban por diluír o xornalismo cultural e converténdoo nunha rede de favores ou nun negocio intermediario como ticketea, acrítico e aséptico.

Sobre as industrias creativas

As definicións do que é a cultura son moitas, cadaquén bautizamos como cultura o que nos convén ou o que nos convence. Ámbitos coma a ilustración ou o deseño industrial, a miúdo desdeñados por moitos teóricos puristas da cultura, son compartimentos das chamadas industrias creativas. Así é como se clasificaron dende mediados do XX xunto con outras incorporacións á economía cultural, tales como a publicidade, a fotografía ou o cinema. Aposto por unha definición abarcativa da cultura, que mude coherentemente coas persoas e co paso do tempo.

Por exemplo, está a piques de inaugurarse na rúa Real de Ferrol un espazo chamado Studio Sarao. Ás veces é un pouco difícil dar coa definición do que é un centro cultural, pero así se definen aínda que tamén falan de coworking. Entendo que hai que monetizar as cousas e é un xeito de compartir gastos, pero non queda moi claro cal é o modelo de negocio se é que se trata dun, ou se é un espacio autoxestionado.

A cultura é chave no desenvolvemento económico do territorio, mais implementar certas políticas culturais alonxa os proxectos dos seus valores intrínsecos, que acaban por achegarse ás lóxicas mercantís.

Teño moitas preguntas sobre este proxecto, dende a súa xestación ata como pensan desenvolvelo.

Terán axudas? 

Por que está feito en castelán? 

Terán cabida cousas como presentacións de libros galegos, ou pareceralles que xa existen espazos suficientes para produtos culturais así? 

É preciso o investimento público para garantir a cultura autóctona, mais as axudas estatais para os proxectos culturais soen ser, por definición, estatistas, e as producións periféricas teñen problema para manter a súa identidade. Por outra banda, as redes sociais e a americanización supoñen un risco para a diversidade humana en xeral e para a identidade galega en particular. Este é un dos problemas que vexo neste tipo de proxectos como o que queren poñer en marcha en Ferrol.

Situado nun dos moitos baixos abandonados do centro, durante os últimos meses deron referencias algo contraditorias do que estaban a facer que me deixaron descolocada. Fixéronme temer o que nos contaban no máster de moitos proxectos do estilo. En Studio Sarao organizarán charlas, debates, obradoiros e ao tempo lin que convidan a coordinar conxuntamente aos participantes. Tamén falaron dun museo, de crear comunidade, de explorar, de reunir a xente nova, que en Ferrol non abunda demasiado.

Faltan referencias e falta actividade: o Centro Cultural Torrente Ballester, a sede no Cantón de Molíns de Afundación ou Exponav son espazos que vale a pena ceder e aproveitar.

Este mes están a tirar as naves provisionais do mercado da Magdalena que duraron décadas, cuxa misión nun principio foi a de albergar salas de ensaio para bandas de música e outras iniciativas. Non tiveron éxito nin utilidade e convertéronse nunha especie de cidade pantasma pola que ninguén pasa porque semella a imaxe estereotípica dos Estados postsoviéticos do leste.

Sen espazos, as persoas mozas acaban por iniciar proxectos para poder expoñer ou reunirse, pasar do plano dixital ao real: xa estamos cansos de mirar proxectos que non pasan de Instagram. Ultimamente vin a persoas da miña idade inaugurar e facer cousas nesta cidade, e iso faime ilusión. Deixemos que o tempo poña as cousas no seu lugar, dende logo é moi difícil poñer a andar esta clase de proxectos, así que polo de agora soa moi ben e deséxolles o mellor.

3D para mellorar o mundo

A miña amiga Patricia López Martínez, xunto con Ivana Llobet, presentou a pasada semana o seu proxecto de final de máster de deseño industrial no Mobile World Congress. Foi no espazo Ágora do porto de Barcelona, onde ensinaron ao mundo o seu produto denominado Redesigning the ostomy bag.

As integrantes do proxecto: Jessica, Ivana e Patricia.

Xuntas formaron a compañía Odapt, unha solución impresa en 3D para as persoas que precisan da bolsa de ostomía que tantos quebradoiros de cabeza dá e tanto empeora a calidade de vida de quen sufriu unha operación no aparello dixestivo e a precisa de por vida. Tiven a oportunidade de coñecer de perto o proxecto e o proceso creativo cando vivín en Barcelona e participei dalgún dos obradoiros que fixeron para dalo a coñecer.

A artista británica Tracey Emin, por exemplo, leva unha bolsa de ostomía e non esconde os problemas que lle causa un deseño de hai tres décadas que non houbo interese en mudar polo momento. Estas rapazas amosaron que pensar nos demais dá pé a crear proxectos valiosos sempre.

---

Recomendacións de marzo

• Foro As mulleres que opinan son perigosas. Mulleres xornalistas de toda España reúnense cada mes de marzo en Pontevedra convocadas pola Deputación provincial. Naceu no ano 2018, aquel 8M que fixo historia e tantas recordamos en Compostela e noutras manifestacións do Estado, e ao mesmo tempo que nas rúas berrabamos consignas feministas, en Pontevedra acudiron moitas persoas a escoitar o que tiñan que dicir xornalistas, académicas, activistas e creadoras de contidos.

  

  Dende aquela, as conferencias e mesas de debate sobre a comunicación feminista consolidáronse como o Foro Mulleres que opinan e ten lugar no Teatro Principal de Pontevedra, que este ano caerá nos días 17 e 18 de marzo. Nesta edición participarán referentes como a xornalista consagrada de RTVE, Rosa María Calaf, ou a autora de No es país para coños, Diana López Varela. Como única obxección, nas pasadas edicións gustárame que —por mor da pandemia— ofrecesen a posibilidade de unirse de maneira telemática, opción que me permitiu escoitar coloquios moi interesantes dende a casa. Se queres asistir presencialmente a Pontevedra, pódeste unir aquí. Están abertas inscricións ata completar o aforo: https://www.depo.gal/es/formulario-igualdade.

• Co mes de marzo chega tamén o xénero artístico coñecido como mostras de mulleres, así en xeral, un reduto reservado para estes próximos días con exhibicións que nunca chegan a facerse permanentes. Un exemplo está fronte os Cantóns da Coruña. O primeiro de marzo inaugurouse na Sede Afundación da cidade herculina «IMAXINARIA», título da Mostra Internacional de Ilustración Contemporánea (MiiC). Nesta exposición unicamente de mulleres, reúnense expresións artísticas tales coma o cómic, o graffiti, a animación, a tatuaxe e o deseño gráfico.

• Entre donas, recompilación de ensaios de varias autoras galegas sobre feminismo ou, mellor dito, sobre a experiencia no mundo sendo muller. María Reimóndez, Teresa Moure ou Inma López Silva son algunhas das convidadas a participar nesta publicación de Baía Edicións con epílogo de Ana Luisa Bouza, exparlamentaria e membro da revista Luzes. Como ela mesma conclúe, cómpre non confundir a realidade co desexo dos homes.

  

  Explica que pode semellar banal o que se conta, mais un relato convírtese en radical se a perspectiva cambia diametralmente. Bouza advirte no seu interesante resumo de que as TIC están a perpetuar os roles de xénero, “incluso con incitacións ao sexismo. Agravado pola esaxerada presenza de varóns na produción de videoxogos e series de animación. […] A aceleración do cambio tecnolóxico e social fainos cuestionar en moitas ocasións as leccións aprendidas e obríganos a reaccionar ante novas circunstancias e situacións para as que non son útiles uns estereotipos obsoletos e anacrónicos”. É preciso demandar historias contadas por mulleres para que non escriban e diten como debemos ser.

Grazas unha vez máis, lémonos o mes que ven. Recorda que podes responderme a esta carta ou deixar o teu comentario no post para compartir con todos o que queiras.

Gala.