Quen nos corta os fíos do soño?
Nesta carta intento condensar ideas sobre o paso do tempo, a tentación do pesimismo e o derrotismo e as oportunidades que, no fondo, estou certa de que sempre chegan por unha ou outra vía.
Ainda sabemos cantar,
só a nossa voz é que mudou:
somos agora mais lentos,
mais amargos,
e um novo gesto é igual ao que passou.
Um verso já não é a maravilha,
um corpo já não é a plenitude.
Eugénio de Andrade
Feliz día e feliz febreiro. Como este mes de Entroido (ou Antroido, dependendo de onde veñas) trata de disfrazarse e procurar versións distintas dunha, fixen un pequeno exercicio de imaxinación e reflexión.
Nesta carta intento condensar ideas sobre o paso do tempo, a tentación do pesimismo e derrotismo e as oportunidades que, no fondo, estou certa de que sempre chegan —ou as procuramos— por unha ou outra vía.
Hai uns anos, por alá no 2020, comecei a pensar en buscar sorte no estranxeiro, que idiomas podía preparar, onde me compensaría máis ir (sempre pensando na Unión Europea, nada demasiado arriscado para alguén que onde máis lonxe foi é a parte asiática de Turquía) e tecer alí redes de amigas e compañeiras de traballo. Tiven algunha que outra conversa con A., amiga e veterana do club de debate de Santiago que marchou aos Países Baixos. Alí atopou tantas cousas fermosas que tiven a sorte de ver grazas ás súas palabras e ás súas fotografías, como a arquitectura, a oportunidade de emprender unha axencia de comunicación pola súa conta, os paseos en bicicleta…
Acordeime das amizades que teño repartidas por España e por outros países porque este 2023 comeceino sentíndome relativamente orfa de amigas por primeira vez en moito tempo, tan independente e tan afeita a pasar tempo soa como estiven sempre. Falábao o outro día con miña amiga P., que tan amante desta cidade foi sempre: Ferrol está falto de mocedade, e agora estou sendo testemuña de veras do éxodo.
Pero volvendo a tres anos atrás, pensaba, con relativa seriedade, onde podía marchar se a miña formación e os meus intereses pivotaban arredor da produción escrita, e noutros países habería tantas plumas máis áxiles a gráciles cá miña que ademais dominasen á perfección a lingua, a cultura, as entreteas propias de cada lugar, tantos detalles e sensibilidades que son difíciles de captar se unha non pertence.
Este ano fago 25, e estou ben onde estou, se ben non deixo de imaxinar outros futuros posibles, supoño que como facemos a maioría. Dende hai tempo teño claro onde non imaxino futuros e só consigo conxugar pretéritos. Como diría Lois Pereiro, quen nos corta os fíos do soño?
A pasada semana, @todomalva escribiu para a revista Luzes un dos seus xa acostumados artigos cheos de verdade e sensibilidade. Titulábase 26 consellos para quen nunca pensou que chegaría aos 26 e dicía así: https://luzes.gal/02/02/2023/opinion/26-consellos-para-quen-nunca-pensou-que-chegaria-aos-26/
Na defensa do propio
Está ben, mesmo é preciso, falar do que non vai ben. Mais a crítica construtiva adoita deixar paso con facilidade ao derrotismo. En Ferrol sabemos moito diso e comprobeino traballando como redactora na delegación local de La Voz, con acceso aos comentarios anónimos que os lectores colgaban impunemente baixo as noticias.
Deixando para outra ocasión a valoración sobre a sección de comentarios que me parece un órgano vestixial dos medios de comunicación en liña, creo que constitúe un exemplo inmellorable do auto odio que tan arraigado temos nesta cidade —non creo que Ferrol sexa caso único—, así como acontece noutras urbes en decadencia.
A cultura, privilexio ou dereito?
No Salvados último da tempada falaron sobre o consumo cinematográfico por parte dos rapaces e as rapazas de bacharelato. No coloquio participaron os directores Antonio Bayona e Carla Simón, artífices de éxitos da gran pantalla ben distintos nos seus estilos e públicos. Mentres aumentan cada ano as producións audiovisuais pola emerxencia das plataformas dentro da ecuación, resíntese pola contra o consumo en salas. "El cine no va a vivir del aire. Si queréis que no cierren, no dejéis de ir", sentenciaba Bayona cun desaire que me pareceu inapropiado para os rapaces aos que se estaba a dirixir. Máis adiante chegou a realizar comparacións entre o prezo do cinema e o dos cubatas, teorema xa clásico entre certas elites intelectuais.
Por unha banda, concordo con Bayona en canto a que é apremiante educar a ollada para ver o mundo que nos rodea e, neste sentido, o cinema —como práctica cultural e como espazo para exercer a mesma— é de gran valor. Unha mesma ten responsabilidade sobre as súas inquedanzas culturais, e máis tendo en conta que tras cada produto cultural hai persoas que traballaron nel. Como dixo Sartre, [o cine] “é unha arte que reflicte a civilización do noso tempo, a beleza do mundo no que vivimos, a poesía da velocidade, das máquinas e da inevitabilidade espléndida e inhumana da industria”.
Pero tamén é moi caro e hai que procurar fórmulas para que as salas de cine sexan asequibles para todos, pero especialmente para as persoas mozas. Penso que persoas algo máis vellas non acaban de entender as diferencias interxeracionais porque cada semana podían permitirse ir ao cinema polo menos un día. Agora, as clases baixas e medias pensámolo ben antes de pagar case dez euros por ver unha película. Eses dez euros son o reflexo do encarecemento da vida en xeral, que parece ser inversamente proporcional aos soldos deste país.
No coloquio, aínda que para o meu gusto non se expresou con demasiada elocuencia, Simón retrotraíase á infancia e á relevancia que para ela tivo o cinema como evasión e como xeito de aprendizaxe. Nunca tivera acceso a unha sala de cine de proximidade: collía un autobús e tardaba cando menos un par de horas entre ir e volver. Porén, investía moito tempo e supoño que aforros nalgo que se convertiría fundamental para ela. Grazas aos filmes, e é algo que me ocorre tamén, sentía que coñecía determinados lugares nos que nunca estivera, e sabía cousas deles, desas que como comentaba ao comezo da carta, non poden aprenderse se non mediante a experiencia empírica. Cada filme, o que sexa, é sempre unha descuberta.
Recomendacións de febreiro
Irse de casa, de Carmen Martín Gaite, editado por Anagrama, trata da consecución do (que se considera) éxito, do éxodo rural, da migración e da volta á casa. Non será a súa obra máis relevante, pero sen dúbida é unha novela entretida e ben executada de nada máis e nada menos ca unha escritora galardoada co Príncipe de Asturias das Letras e máis o Premio Nadal, e Martín Gaite semelloume sempre unha autora coetánea malia ter nacido nos anos 20 do século pasado.
Non só foi unha muller moi moderna que se formou na universidade e chegou a realizar unha tese tras a Guerra Civil: tamén tiña moitas inquedanzas e amosou interese pola filoloxía galego-portuguesa, aínda que os tempos en que se formou non foron os máis propicios para estudala. Traduciu títulos orixinais como Cumbres borrascosas, obras varias de Primo Levy e Virginia Wolf e clásicos como Madame Bovary ou Jane Eyre.
Homenaxe a María Antonia Dans. A artista de Oza é a escollida para conmemorar o Día da Ilustración 2023, e o escritor e xornalista, ademais de gran amigo, Xian Lois Alcayde, deu unha entrevista o outro día no Zig Zag da TVG sobre a figura da súa tía avoa: http://www.crtvg.es/tvg/a-carta/zigzag-diario-5989165?t=306
Xian contou, entre moitas outras cousas, que traballan na próxima apertura da casa-museo, que albergará tamén un espazo para usos múltiples.
Distintos equipamentos culturais conmemoran a esta muller fantástica, como a Biblioteca de Galicia da Cidade da Cultura, que ata maio reune unha trintena de artigos arredor da figura de María Antonia Dans. Como curiosidade, a artista ilustrou La Tata, conto de Carmen Marín Gaite. Tamén se une á celebración a biblioteca Ánxel Casal de Compostela, que ata o 28 deste mes acolle unha mostra sobre María Antonia Dans no terceiro andar.
A serie Pringadas, da directora Belén Puime (quen estudou na miña facultade) é oficialmente finalista dos Premios Mestre Mateo 2023. Retrata a realidade dunha serie de rapazas que pasan anos universitarios en Compostelas, coas alegrías e sensabores que isto supón. O 24 deste mes celebran un ano da saída do proxecto e celebrarano no Teatro Colón cunha proxección, festa con dj e coloquio co equipo, amais de actuacións de bandas como Bratzantifa.
Está dispoñible en Filmin e máis en Youtube en aberto, e aínda que pareza imposible, é a primeira serie xuvenil galega. Nin a televisión pública galega o fixo nunca nin moitas persoas do sector creron no proxecto. Puime e as demais rapazas amosaron o contrario.